Versnellen met het mkb

Het midden- en kleinbedrijf (mkb) vormt de ruggengraat van de Nederlandse economie én is een cruciale partner in de ontwikkeling van een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Of het nu gaat om digitalisering, energietransitie, of personeelstekorten – de grote opgaven komen dagelijks samen op de werkvloer van het mkb. En juist daar liggen kansen om leren, werken en innoveren beter met elkaar te verbinden. 

Maar dat gaat niet vanzelf. Veel mkb’ers hebben veel uitdagingen in het hier en nu: krap in tijd, mensen en middelen. Tegelijk willen ze vooruit – met wendbare teams, nieuwe technologie en ruimte voor ontwikkeling. De sleutel? Een gezamenlijke, cyclische aanpak waarin onderwijs, overheid én ondernemers samenwerken op basis van wederzijds begrip, praktische tools en een gedeelde taal. 

Hier wordt in Nederland al decennia aan gewerkt. Afgelopen periode zijn wij in gesprek met ondernemers en partners dieper gaan duiken in de kennis die er is. Inzichten en studies uit de praktijk als het gaat om toekomstgericht samenwerken met het mkb halen we hiermee op. In dit artikel delen we graag een samenvatting van onze eerste zes inzichten uit de praktijk om het mkb niet alleen ‘te betrekken’, maar daadwerkelijk te positioneren als medetrekkers van de lerende regio.  

Veel beleid en onderwijsaanbod sluit onvoldoende aan bij de taal, tijdslijnen en context van het mkb. Terwijl dat juist de sleutel is voor duurzame samenwerking. Het vraagt om nabijheid, herkenning en een gedeeld vertrekpunt. Denk minder in leerdoelen, meer in bedrijfsdoelen. Minder in curricula, meer in concrete vraagstukken. 

Uit de Actieagenda MKB-dienstverlening blijkt dat ‘ken je klant’ hét vertrekpunt moet zijn: beleidsambtenaren en onderwijsprofessionals moeten actief de taal en realiteit van ondernemers opzoeken. (bron: Actieagenda zet behoefte mkb-ondernemer centraal | VNG.) 

Innovatie, digitalisering en professionalisering gaan hand in hand. Niet lineair, maar in cycli. Juist in het mkb zijn die processen verweven: een nieuwe technologie vraagt om nieuwe skills én een andere organisatievorm. De lerende regio kan dit versterken door te investeren in praktijkgerichte leer- en innovatieruimtes, waar werken, leren en vernieuwen samenvallen. 

Wij stelden enkele ondernemers de vraag wat zij nodig hebben om vaker gebruik te maken van scholing en ontwikkeling:  “ Het is voor mij nu nog geen groot thema en ik moet heel zuinig zijn met mijn tijd, dat weet je dan ben je daar gewoon weer een paar uur mee bezig voor iets wat nu nog niet speelt. Dus kijk zeg je over een jaar of twee jaar prima.” – ondernemer in gamingsector 

Voorbeeld uit Drenthe: in het programma ‘Samen aan de slag voor het Drentse MKB’ worden praktijkvraagstukken gebruikt als vliegwiel voor kennisdeling en scholing – met het mkb als mede-ontwerper van oplossingen. (bron) 

Arbeidsproductiviteit klinkt technisch, maar raakt de kern van wat veel mkb’ers willen: efficiënter werken, slimmer organiseren en waarde creëren met minder mensen. Het is hét onderwerp waar innovatie, scholing en ondernemerschap samenkomen – en biedt daarmee een sterke basis voor gezamenlijke agenda’s. 

Volgens het Tussenbericht Arbeidsproductiviteit MKB (2024) is een stagnatie zichtbaar in het MKB. Investeren in menselijk kapitaal, digitalisering en samenwerking zijn dé hefbomen voor groei.(bron) 

Mkb’ers opereren vaak in netwerken, niet in isolatie. Denk aan ketens in de maakindustrie, bouw, zorg of horeca. Juist in die context ontstaat de ruimte voor gezamenlijke leer- en innovatievraagstukken. Regionale netwerken – zoals Smart Industry Hubs, mkb-maakclusters of human capital tafels – zijn ideale plekken om praktijkgericht leren te verankeren. 

Als onderdeel van de verdiepende activiteiten van de LLO-Katalysator waarin o.a. ondernemers op een aantal LLO gerelateerde thema’s bevraagd worden vroegen wij ook naar het perspectief van de ondernemer op het onderwijsaanbod en gebruik daarvan. “Niet, want die onderwijsinstellingen lopen achter. Ik heb zelf een tijd zelf onderwijs gemaakt voor universiteiten en hogescholen en weet dat dit altijd ontzettend achterloopt op de realiteit.”- ondernemer in de IT/Consultancy sector 

Metaalunie ziet grote kansen in slimme samenwerking: de verhoging van productiviteit in de maakindustrie is alleen haalbaar via slimme ketensamenwerking en scholing op de werkvloer. (bron) 

De toekomst van ondernemersdienstverlening ligt in de integratie van economische én arbeidsmarktvraagstukken. Denk aan regionale ondernemersloketten die niet alleen ondersteunen bij financiering of regelgeving, maar ook bij personeelsontwikkeling, scholing en strategische innovatie. LLO als onderdeel van het mkb-adviespalet dus – structureel, herkenbaar en actiegericht. 

“Op strategische plekken binnen het onderwijs – zoals bij stagebegeleiders en praktijkopleiders – ontbreekt vaak het vermogen om bedrijven structureel te betrekken. Die lijntjes lopen nog vaak versnipperd. Ik overbrug nu in mijn rol die kloof, maar idealiter zou dit een vaste plek in het onderwijs krijgen. Niet als nieuwe functie, maar als innovatie om onderwijs en bedrijfsleven beter te verbinden. Dat begint met luisteren, écht samenwerken en een sterke sparringpartner zijn. Dat is onze missie.” – docent en onderzoeker Firda (bron).

De actieagenda mkb-dienstverlening  (2024–2026) pleit voor versterking van MKB-loketten als spin in het web tussen overheid, onderwijs en ondernemers – met LLO als strategisch thema. (bron: Actieagenda zet behoefte mkb-ondernemer centraal | VNG). Dit vormt een belangrijke basis voor de ontwikkeling van regionale werkcentra (bron). 

Samenwerken begint met begrijpen. Dat vraagt om een gedeelde taal over leren, werken en innoveren. Niet alleen tussen onderwijs en overheid, maar vooral mét ondernemers. Werk met gedeelde begrippenkaders, gezamenlijke dashboards (denk: skills-gaps, innovatiekansen, teamontwikkeling) en formats waarin ruimte is voor de stem van de ondernemer – niet pas aan het eind, maar aan het begin. 

Bij Koninklijke van Ginkel kregen we ook tijdens de roadshow leercultuur een inkijkje hoe leren in het bedrijf een vaste rol speelt. De organisatie investeert in leerplekken, begeleiding en samenwerking met het onderwijs. Zoals het opleiden van ‘vliegende hoveniers’,  tuiniers die abseilen van etage naar etage om de planten en bomen te verzorgen van de verticale bossen en living walls. Koninklijke Ginkel Groep liet zien dat je met aandacht, structuur en samenwerking veel kunt bereiken.  Niet door grote woorden, maar door het gewoon te doen. (bron) 

Platform31 benadrukt: het brede mkb vraagt om maatwerk en afstemming – over sectoren, niveaus en regio’s heen. Een gedeelde taal maakt versnelling mogelijk. 

Het mkb is geen doelgroep, het is een medespeler. Door samen te bouwen aan cyclische ontwikkeling – waar leren, werken en innoveren in elkaar grijpen – maken we de economie toekomstbestendig en regionaal verankerd. 

De uitnodiging is helder: kom uit de systeemwereld, ga de praktijk in en ontwerp samen met ondernemers een infrastructuur die werkt. Met ruimte voor verschillen, met oog voor het dagelijks werk, en met gedeeld eigenaarschap. Kortom, we versnellen niet door harder te trekken, maar door beter te verbinden. En dat is dan ook wat we komende tijd gewoon gaan doen.